Kırgızistanlı ünlü işadamı, Lina Mobilya Yönetim Kurulu Başkanı, 1929’da Sovyet diktatörlüğünün köklü ve zengin ailelere karşı uyguladığı baskı ve sürgünlerden ailesinin de nasibini aldığını ve tüm servetlerine el konularak Azerbaycan’ın Ağdaş/ Bıçakçı köyünden Sibirya’ya sürüldüklerini anlattı. Halilov, 1929’da Sovyet Rusya’dan Sibirya’ya sürülen 10 bin Azerbaycan Türk’ünden sadece bin kişinin sağ kaldığını, diğerlerinin sürgün sırasında hayatını kaybettiğini belirtti. Kıyas Halilov’un amcası Mustafa bey ise Sovyetlerden kaçarak kurtuluş savaşında Mustafa Kemal’in yanında düşmana karşı savaşmış. Sultan Murad’ın Beylik Fermanı verdiği Hacı Halil Bey İskenderli’nin torunu Kıyas Halilov, şimdi Türkiye’deki kayıp akrabalarını arıyor.
İpekyolu Dergisi: Kıyas bey siz bir Azerbaycan Türküsünüz. Azerbaycan kökenlisiniz. Kırgızistan’a gelişiniz nasıl oldu? Kaçıncı yılda geldiniz? 1944’de gelenler var 1937’de gelenler var daha önce gelenler var. Siz hangi gurupta gelenlerdensiniz?
Kıyas Halilov: Biz 1929 yılında ilk gelenlerdeniz. Ağdaş’ın Bıçakçı köyünden. Hacı Halil İskenderli beyin vaktinde – ki o zamanlar çok meşhur bir adam – Sultan Murat zamanında bize beylik fermanı verildi. Biz bey sülalesinden geliyoruz Elhamdülillah. 1929 yılında bizi Kuzey Kazakistan’a Akmolu vilayetine sürgün ettiler. Biz varlıklı ve bey sülalesinden olduğumuz için bizi sürgün ettiler. Sovyet rejimi ilk önce hem zengin insanları hem sebatlı insanları sürgün etti. 10 bin Azerbaycanlı Türkü sürgün ettiler. Bunun 9 bini yollarda öldü, geriye bin adam kaldı. Dedem Ali Eşref Hacı Halil Beyoğlu Ağdaş’ dan. İskenderler sülalesinden. Neslimizden bir tek babam sağ kaldı. Hepsi orada öldü. Babamın annesi, babam, kardeşleri, bacıları hepsi rahmetli oldular.
KIRGIZLAR, KAZAKLAR BİZE İYİ BAKTI
İpekyolu Dergisi: Çok acı bir olay . 1929’da vatanlarından Sibirya eteklerine sürülen sizin atalarınız 1944’de sürgüne maruz kalanlardan daha talihsiz, daha bahtsız. Onlar daha büyük zulümler çekmişler. Sürgün edilen 10 bin insandan geriye sadece bin kişinin kalması bunu ortaya koyuyor.
Kıyas Halilov: Daha sonra Kazaklar, Kırgızlar bize iyi baktılar. Ellerinden gelen bir şey yoktu. Onlar bizimle ekmeğini bölüştüler. 1932 yılında bize izin verdiler ve Kırgızistan’ın Kant şehrine geldik. Kant’ta yaşayanlar o zaman 100 ev vardı. O zaman sürgün olanlar o kadardı.
İpekyolu Dergisi: Kant’ta da hep Azerbaycanlılar var.
Kıyas Halilov: Evet Kant’ta hep Azerbaycanlı Türkler var. Bizi sürgün ettiklerinde bizim için Türkler diye yazmışlar.
İpekyolu Dergisi: Zaten o tarihte Azeri diye bir söz yoktu. Sonradan oldu. Stalin’in uydurduğu bir söz.
Kıyas Halilov: Kant’ta bizim yaşadığımız yerlere Türk sokağı Türk köyü diyorlar. Biz birbirimize orada Türkler diyoruz. Babalarımız da bize Türkler diyordu. Biz Azeri demiyorduk.
AMCAM MUSTAFA KEMAL’İN YANINA GİTMİŞ
İpekyolu Dergisi: O tarihte Sovyet rejimi sizi, dedelerinizi sürerken onların malına mülküne, altınlarına da el koymuşlar değil mi?
Kıyas Halilov: Hepsini aldılar. Hiçbir şey vermediler. Nenelerimizin, bibilerimizin altınlarını hepsini söktüler apardılar. Benim amcalarım Türkiyeye gitmişler. Mustafa amcam, Bolşevikler Rusyaya hakim olunca Türkiye’de Mustafa Kemal’in yanına gitmiş ve kurtuluş Savaşına katılmış. Kurtuluş Savaşında Mustafa Kemal’in yanında düşmana karşı savaşmış. 1920’li yıllarda bibimin anlattıklarına göre, ” Babam çocukmuş mahnı okuyormuş. Yüz yaşa bin yaşa Mustafa Kemal Paşa , Hoş gelişler ola Mustafa Kemal Paşa diye mahnı okuyormuş”
İpekyolu Dergisi: Bunlarla ilgili kayıt kitap gibi herhangi bir şey yok mu?
Kıyas Halilov: Sovyet döneminde sürekli baskılara ve yasaklara maruz kaldık. Resimler de yasaktı. O dönemde belgeleri kim saklıyabilirdiki. Çok aradık ama bulamadık. Akrabalarımızı kaybettik. Türkiye’ye gidip Mustafa Kemal’in yanında savaşan Mustafa amcamdan hiç haber alamadık. Onların torunlarını hiç bilmedik. 1929 yılında oğlu Türkiye’ye gitti. İzini kaybettik.
İpekyolu Dergisi: O köyü bir daha söyleyelim. İzleyicilerimizden gören duyan olabilir.
Kıyas Halilov: Ağdaş’ın Bıçakçı köyü. Mustafa Hacı Halil beyin soyundan geliyor. İskenderli nesli.
